Ի՞նչ կփոխի Երուսաղեմի` Իսրայելի մայրաքաղաք ճանաչումը

Երուսաղեմն Իսրայելի մայրաքաղաք ճանաչելու և դեսպանատունն այնտեղ տեղափոխելու նախագահ Դոնալդ Թրամփի որոշումը հեռագնա հետևանքներ կունենա: Քաղաքական փոխված իրավիճակի մասին մի քանի եզրակացություններ արդեն հիմա կարելի է անել:
Բոլորովին վերջերս պաղեստինցիների ներկայացուցիչը Վաշինգտոնում ասում էր, որ նախագահ Թրամփը կարող է հաշտության հասնել այնտեղ, որտեղ ոչ մեկին չի հաջողվել: Ամեն հանդիպման ժամանակ նախագահն ասում էր, որ հոգով-սրտով պատրաստ է նպաստել խաղաղության գործընթացին` պատմում է «Պաղեստինի ազատագրության կազմակերպության» ներկայացուցիչ Խուզամ Զոմլոտը: Դա շատ լավատեսական հայացք է իրավիճակին, բայց Թրամփի նշանակած բանակցողների գործողությունները պաղեստինցիներին թույլ էին տալիս մտածել, որ իրենց հարաբերությունները Սպիտակ տան հետ կարգավորվում են: Ըմբռնումն ամրապնդելու համար Զոմլոտը վճռեց Կապիտոլիումի բլրի վրա Սուրբծննդյան երեկո կազմակերպել` հրավիրելով Կոնգրեսի անդամներին ու ԱՄՆ վարչակազմի աշխատակիցներին: Երեկոյի մեխը պետք է դառնար Բեթղեհեմում տոնակատարության հեռուստակամուրջը` Սուրբ Հողի ու ԱՄՆ քաղաքականության միջնաբերդի միջև: Բայց երբ պաղեստինյան ներկայացուցչությունում տեսան նորությունների վերնագրերը Երուսաղեմի վերաբերյալ Թրամփի որոշման մասին, երեկոն բեկանվեց: «Խաղաղության սկզբունքներին հակասող հայտարարության լույսի ներքո երեկոն դառնում է անտեղի»` ասացին «Պաղեստինի ազատագրության կազմակերպությունում»:

Փաստը, որ պաղեստինցիներին ու, դատելով մամուլից, նաև արաբական պետությունների ղեկավարներին, տեղեկությունն անակնկալի բերեց, Երուսաղեմի ճանաչումն առավել ծավալուն մերձավորարևելյան ռազմավարության մաս չէր: Կա վարկած, որ Թրամփը ցանկանում էր խաղաղության գործընթացի բոլոր մասնակիցներին ցնցել, որ հետո հեշտ լինի բանակցությունների սեղանի շուրջ նստեցնել: Բայց ավելի շուտ նա ջանաց կատարել նախընտրական խոստումը, որ տվել էր ԱՄՆ-ի հրեաներին ու ավետարանչական քրիստոնյաներին, որ նրա ընտրախավի կարևոր հատվածն էին: Բազում վկայություններ կան, որ Թրամփին խիստ նյարդայնացնում էր ազգային անվտանգության հարցերով իր խորհրդականների մշտական հակազդեցությունը: Երկուշաբթի նրանք հավաքվեցին, որ հերթական անգամ քննարկեն դեսպանատան տեղափոխման տարբերակները: Այդ հարցը օրակարգում է հայտնվում 6 ամիսը մեկ, երբ 1995-ին Կոնգրեսը որոշում ընդունեց դեսպանատունը Թել Ավիվ տեղափոխել: Այդ օրենքով` վարչակազմը կամ պետք է դեսպանատունը վերադարձնի Երուսաղեմ, կամ` հերթական բացատրությունը տա` ինչու է վտանգավոր դա անելը: Պաշտոնյաները պատմում են, որ Թրամփը համաձայնել է ստորագրել ավանդական փաստաթուղթը, որ դեսպանատան տեղափոխումը նորից հետաձգվում է միայն Երուսաղեմն Իսրայելի մայրաքաղաք ճանաչելու և դեսպանատունը իսկապես Թել Ավիվից տեղափոխումը սկսելու դեպքում: «Նախորդ նախագահները միայն ընտրություններից առաջ խոստումներ են տվել,- հաղթական հայտարարեց Դոնադ Թրամփը չորեքշաբթի օրվա իր ելույթում:- Բայց ոչինչ չեն արել: Այսօր ես կատարում եմ այդ խոստումը»:

Փոխնախագահ Մայք Փենսի դեմքը փայլում էր բավականությունից, երբ Թրամփը ցուցադրում էր լուսանկարիչներին իր ստորագրությունը որոշման տակ: Փենսի ազդեցությունը մեծ դեր խաղաց Երուսաղեմը մայրաքաղաք ճանաչելու մեջ: Որոշումը ցույց տվեց ընտրողների պահպանողական-քրիստոնեական հատվածի ողջ հզորությունը (որ միշտ ակտիվ պաշտպանում է Իսրայելին կրոնական նկատառումներով): Դա չվրիպեց պաղեստինցի հայտնի քաղաքական գործիչ ու քրիստոնյա Հանան Աշրավիից: «Իմ Աստվածն ինձ չի ասել այն, ինչ նրանց Աստվածն ասել է իրենց»` հեգնեց պատգամավորը: «Մենք վաղեմի քրիստոնյաներ ենք, մենք այդ հողի տերն ենք, մենք ժողովուրդ ենք, որ դարեր ապրել է այստեղ: Ինչպես են նրանք հանդգնում խցկվել իրենց ավետարանական հնարանքներով ու առավելապաշտական նկրտումներով»` ասում է Աշրավին: Ճակատագրի հեգնանքով քրիստոնեական խաղաքարտը փորձում էր օգտագործել և բանագնաց Խուզամ Զոմլոտը, որ մտահղացել էր Սուրբծննդյան երեկոն Կապիտոլիումում: Նա ցանկանում էր շրջանառության մեջ դնել «Քրիստոսը Պաղեստինի պարգևն է» արտահայտությունը և քրիստոնյա ԱՄՆ-ում ավելի մեծ կարեկցանք հարուցել պաղեստինցիների նկատմամբ:

Թրամփի անակնկալը դատապարտումի հզոր ալիք հարուցեց ԱՄՆ-ի արաբ դաշնակիցների շրջանում: Երուսաղեմը ոչ միայն բաժանված ու վիճելի մայրաքաղաք է, Սուրբ հող է: Երուսաղեմի դեպքում արաբ ղեկավարները հակված չեն առաջնորդվել բացառապես պրագմատիզմով (որի վրա կարող էին հենվել արաբաիսրայելյան կարգավորման մյուս հարցերում): Իբրև մուսուլմանական սրբավայրերի պահապան Հորդանանն ու Սաուդյան Արաբիան նախազգուշացրին, որ Սպիտակ տան որոշումը կարող է խիստ զայրացնել իսլամական աշխարհը: Արաբական գարունից հետո արաբական պետությունների գերակայությունները ակտուալ են Պարսից ծոցի երկրների համար: Հանուն այդ խնդրի նրանք, ջանալով ուշադրություն չգրավել, համագործակցում են իսրայելյան հետախուզության հետ, Թրամփի օգնությունը նույնպես նրանց պետք է: Եթե Պարսից ծոցի երկրների ղեկավարները աղմկելով Երուսաղեմի պատճառով որևէ կոնկրետ քայլ չանեն, կվկայի, որ Մերձավոր Արևելքը փոխվել է:

Ի վերջո հիմնական հարցը Արևմտյան Երուսաղեմն Իսրայելի մայրաքաղաք ճանաչելը չէ, այլ` օկուպացված Արևելյան Երուսաղեմը կդառնա՞ անկախ պաղեստինյան պետության մայրաքաղաք: Թրամփը այդ հնարավորությունը բաց է թողել` հայտարարելով, որ իր որոշումը չի վերաբերում քաղաքի վերջնական կարգավիճակին, «այդ թվում` Երուսաղեմի վրա Իսրայելի ինքնիշխանության սահմաններին կամ վիճելի սահմանների հարցին»: Դա նման է ակնարկի, որ Արևելյան Երուսաղեմում պաղեստինցիների հավակնությունները մնում են բանակցության թեմա: Սակայն Թրամփը դա կոնկրետ չի ասել, ինչպես և չի հայտարարել, որ գործընթացի վերջնական նպատակը երկու պետությունների ստեղծումն է: Դրա փոխարեն նա ասաց, որ ԱՄՆ-ը աջակցում է այդ տարբերակին երկու կողմերի համաձայնության դեպքում: Դա բնավ էլ այն միանշանակ աջակցությունը չէ, որ սպասում էին պաղեստինցիները: Ի վերջո, Թրամփը ոչինչ չի առաջարկել պաղեստինցիներին ու նրա խոսքն ընկալվեց իբրև աջակցություն Իսրայելին:

Թրամփը հավատացնում է, որ Երուսաղեմի ճանաչումը կարագացնի խաղաղության գործընթացը: Բայց, կարծես, նա ինքը ձախողեց մերձավորարևելյան կարգավորման իր նախաձեռնությունը: Իսրայելյան աջերը, որ կատեգորիկ դեմ են պաղեստինյան պետությանը և տարածքային զիջումներին Երուսաղեմում, հիմա կրկնակի ոգևորված են: Պաղեստինյան ինքնավարության ղեկավար Մահմուդ Աբասի համար հիմա շատ ավելի դժվար է բանակցություններ սկսել Իսրայելի հետ: Թրամփի խորհրդականները հասկացնում են, որ շարունակում են աշխատել խաղաղության ծրագրի վրա և սպասում են, որ Երուսաղեմի ճանաչման աղմուկը անցնի: Բոլոր դեպքերում ծրագիրը դեռ պատրաստ չէ և պաղեստինցիները ժամանակ ունեն թե՜ բանակցություններից հրաժարվելու, թե՜ մտադրությունը փոխելու: Բայց վարչակազմը հաշվի չի առել, որ հիմա ԱՄՆ-ը ներքաշվել է Երուսաղեմի վերաբերյալ վեճի մեջ: Դա անհարմար, խոցելի դիրք է բանակցությունների միջնորդի համար:
BBC

Հ.Գ. Ամբողջ աշխարհի մուսուլմաններին միավորում է միայն մեկ հարց` պաղեստինյանը: Նրանց կարծիքները բաժանվում են Սիրիայի, Իրաքի, Իրանի հարցում, բայց Երուսաղեմի իրենց սրբավայրերի վերաբերյալ միասնական են: Նրանք կարող են միավորվել Թրամփի ու Երուսաղեմի դեմ: Բայց թեման բոլորովին էլ նոր գտնված չէ: Մուսուլմանական աշխարհում հավատում էին Պաղեստինի ստեղծմանը: Բայց Օսլոյի համաձայնագրից 23 տարի է անցել ու ոչինչ չի փոխվել, Արևմտյան ու Արևելյան Երուսաղեմում արդեն 800 000 հրեա է ապրում: Եթե Երուսաղեմն Իսրայելինն է, ինչի՞ շուրջ պիտի բանակցեն նրանց հետ պաղեստինցիները: Թրամփի որոշման դեմ զայրույթը միավորել է 56 երկիր, որտեղ մուսուլմանները մեծամասնություն են, 1,5 միլիարդ մարդու (աշխարհի բնակչության 22 %-ը), որովհետև Մեքքայից ու Մեդինայից հետո Երուսաղեմն իսլամի երրորդ սրբավայրն է: Բայց կօգնի՞ զայրույթը հաղթահարել մյուս տարաձայնությունները, իսկ 56 երկրների տարաձայնությունները շատ ավելի խոր ու բարդ են, քան Երուսաղեմի հարցը: Եվ այստեղ կբերի Դոնալդ Թրամփի բախտը, ինչպես տասնամյակներով բերում է Իսրայելի բախտը, որ խաղարկում է արաբական երկրների տարաձայնությունները իր օգտին:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ